Türk Kütüphaneciligi. III, 1 (Winter 1989): 36-47.

Arsivcilik Egitimi

Bekir Kemal Ataman[*]

Arsivcilerin egitimi nasil olmalidir? Bu soruya cevap verebilmek herseyden önce “arsiv” dendiginde ne anlasildiginin ve arsivlerden ne tür bir fayda beklendiginin tanimlanmasina baglidir. Nedir arsiv ve arsivlerden ne tür bir fayda umulur? Asagi yukari Birinci Dünya Savasi’na kadar arsiv dendiginde akla gelen sey tarihin bir yan kolu olduguydu. Bu yüzden, bu döneme kadarki arsivcilik egitim programlari da, hangi biçim altinda olursa olsun tarih egitiminin ileri düzeydeki bir bölümü olarak kendilerini gösterirlerdi. Modern arsivlerin nicelik olarak artisi ve nitelik olarak karmasiklasmasinin getirdigi sorunlarin ardindan, bu bilim kolu içinde yeni ve özel bir meslek türedi: Evrak idareciligi. Yüzyilin ortalarindan itibaren ise enformasyon bilimi diye bir kavram, kütüphanecilik, dökümantasyon ve tüm iletisim ortamlarinin gelisimiyle birlikte yavas yavas yerlesmeye basladi. [1]

Bu gelismelere paralel olarak arsivciligin aldigi tanimlar da degisti. Arsivcilik artik tarihin bir kolu olarak görülmekten çikip, “tarih ve niteligi ne olursa olsun, bireyler veya (özel veya kamuya ait) tüzel kisilikler tarafindan, kendi varolus amaçlari dogrultusunda ve kendi fonksiyonlarinin yerine getirilebilmesi için toplanan (üretilen veya teslim alinan), ve öncelikle delil olarak ve idari amaçlar için, daha sonra da tasidiklari genel enformasyon degerleri için saklanan belgeler bütünü” [2] olarak tanimlanmaya basladi.

Özellikle son on yil içinde enformasyon biliminin giderek daha büyük bir önem kazanmasina paralel olarak, bu bilim dali kapsami içinde arsivciligin de adinin anilmasiyla beraber, arsivciler enformasyon idarecileri olarak görülmeye ve arsivler “devlet dairelerinin ve is dünyasinin evrak ve dosyalarini düzenlemekten sorumlu fonksiyonel bir hizmet birimi” [3] olarak tanimlanmaya basladi. Arsivciler artik büro içinde üretilen evraklari düzenleyen ve gözden geçiren bir organ olmanin yanisira idari hizmet birimleri içinde enformasyon hizmetini yürüten bir organdilar. [4] Arsivler ise örgütlenme bünyesi içinde üretilen bir enformasyon ortami olarak görülüyordu. Bu enformasyon ortaminin idaresi bu konuda uzmanlasmis bir birime birakilmisti ve bu görevle beraber yüklenen sorumluluk, malzemenin saklanmasi ve üzerinde kayitli bulunan bilginin sonuna dek degerlendirilerek kullanima sunulmasiydi. [5]

Bütün bu gelismelerin ardindaki temel faktör, gerek kamu gerekse özel kesimde, yapilan yatirimdan dogrudan dogruya ekonomik bir fayda beklenmesi yolundaki gelisimin toplumun tüm katmanlarina yayilmis olmasiydi. Arsivcilerden de artik soyut bir “kültür mirasini koruma” yerine ekonomiye gözle görülür katkilarda bulunmalari bekleniyordu. Dolayisiyla, bu görüsün hakimiyeti altindaki günümüz dünyasinda arsivciler yaptiklari isin hakkini vermek , harcadiklari paranin karsiligini ödemek durumundalar. “BILGI GÜÇTÜR” sloganiyla belirlenen enformasyon dünyasi içinde arsivcilerin rolü artik hizmet sirasinda üretilen bilgiyi en rasyonel biçinde saklamak ve bu bilgiye en süratli, etkin ve verimli erisimi saglamaktir. Bu yüzden, “günümüzdeki hükümetlerle arsivciler arasinda eskiden mevcut olan baglarin yenilenmesi gerekir. Para yatirdigi yerden bir karsilik bekleyen modern toplumun baskilari da bunu desteklemektedir. Bu sahadaki yatirimlara karsilik arsivciler de enformasyon idarecileri arasinda yer alarak borçlarini öderler” [6]

Arsivcilik Egitimi Nasil Olmalidir

Bu bilgiler isiginda arsivcilik egitimi de yeni bir gözle görülmelidir. “Ister eski isterse yeni olsun, bugün dünyanin her ülkesinde günümüz endüstriyel medeniyetlerinin ürettigi ve bugün arsiv depolarinda saklanmakta olan evrak miktari, tarihin önceki bütün dönemlerinde üretilmis olanlari asmaktadir” [7] “Bu modern evraklarin beraberinde getirdigi ve gün geçtikçe artan sorunlarin miktar ve çesitliligi dünyanin bütün ülkelerinde belirli bir benzerlik gösterdiginden, arsivcilik egitiminde bu sorunlarin çözümüne yönelik metod ve tekniklere giderek daha fazla önem verilmesi gerekmektedir. Egitim programlari da tek tek ülkelerin özel ihtiyaçlarina uygun olarak adapte edilen bu metod ve teknikleri yansitmak üzere gözden geçirilerek gereken düzeltmeler yapilmalidir. Daha eski evraklarla ilgilenmek üzere yardimci tarihi hizmet birimlerinde çalisacak profesyonel personel egitim ihtiyaci da göz önünde bulundurulmakla beraber, dünyanin bütün ülkelerinde arsivcilerin modern enformasyon sorunlarinin üstesinden gelmek üzere gereken bilgilerle donatilmasi gerekmektedir.” [8]

UNESCO Genel Enformasyon Programi ile Evrak ve Arsiv Idaresi Programi’nin (GIP-RAMP) bu dogrultuda yaptigi önerilere ve—dogal olarak—bu alanda gündeme gelmis bulunan ihtiyaçlara paralel olarak, dünyanin birçok yerinde arsivcilik egitim programlarinda degisiklikler yapilarak, yeni ülkelerde enformasyon birimlerine dayali bir egitime yönelinmis, evraklari daha eski tarihlere uzanan ve dolayisiyla tarihle ilgili disiplinlerin geleneksel bir gurura sahip oldugu eski ülkelerde ise egitimin agirlik noktasi çagdas arsivlere kaydirilarak enformasyon bilimlerinin teknikleriyle bir uzlasma saglanmistir [9]

Burada alti çizilen görüs “modern arsiv egitiminin gayesinin tarih bilimlerinin yönetim çalismasini destekledigi bir senteze ulasmak” [10] oldugudur. Bu dogrultuda tarihi arsivciligin de amaçlari “arastirma gereçlerini çogaltarak ve yönetime hizmet vererek ulusal kalkinmaya yardimci olmak” seklinde tanimlanmakta ve arsiv hizmetlerinin gözle görülür biçimde yararli olmasi gerektigi vurgulanarak ulusal kalkinmaya katkilari açisindan degerlendirilmesi gerektigi öne sürülmektedir. [11]

Bu durumda “modern ihtiyaçlarin karsilanmasi için modern arastirma alanlarinda ve tarihsel disiplinlerden ziyade diger bilim dallarinda arastirma yapilmasi gerekir” [12] UNESCO’nun arsivcilik egitiminin standardizasyonu için yaptigi toplantilarda “kullanici hizmetlerinin temel bir kategori olarak (arsivcilik egitim programlarina) eklenmesi ve isletmecilik bilimlerine daha fazla agirlik verilmesi gerektigi üzerinde fikir birligine varilmistir.” [13] Bu, arsivcilerin hem akademisyen, hem idareci, hem de örgütleyici fonksiyonlarini bir arada tasiyan kisiler olmasindan [14] kaynaklanmaktadir. Dolayisiyla arsivcilik egitimnde “tarihi metodoloji ve tarihi yardimci bilimler alanindaki eski disiplinlerin hakimiyeti dogrultusunda gelen baskilara karsi konulmasi gerektigi” [15] vurgulanarak, isletmecilik dünyasinin en önemli silahi olan “enformasyon disiplinleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerin kazandirilmasina yönelik konulara yer verilmesi önerilmektedir.” [16] Bu disiplinler de karsilik olarak arsiv ve evrak idaresine uygulanmak üzere adapte edilen prensip ve metodlardan faydalanacaktir. Bu, özellikle isletme, restorasyon, reprografi, otomasyon teknikleri uygulamasi ile fotograf, film, ses bantlari ve yalnizca makineler araciligiyla okunabilen evraklar gibi yeni ortamlarin getirdigi sorunlarin çözümü için geçerlidir. Bu baglamda dikkate deger diger konular arasinda ise depolama imkan ve cihazlari, güvenlik, sergileme, tasnif ve kataloglama ile kullanici odakli egitim hizmetleri yer almaktadir.” [17]

Arsivcilerin akademisyen olarak ve bundan daha çok hizmet vermesi gereken akademisyen ve profesyonel personelin çalistigi alanlari tanimak amaciyla ilgilenmesi gereken diger konular arasinda ise tüm beseri, sosyal ve hukuki bilimle—cografya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, etnoloji, demografi, vb.—sayilmaktadir. [18]

Bu durumda arsivcilerin ilgi alanlari içine giren konularin çesitliligi ve arsivcilik egitim içinde yer almasi gereken konularin fazlaligi açik bir sekilde ortaya çikmaktadir. Elbetteki yeryüzünün hiç bir yerinde bu konularin tamamini kapsayan bir egitim programi yoktur. Bu nedenle “Bati Avrupa’da arsiv ögrencilerinin edebiyat dallarindan birinden veya tarihten mezun olmalari istenir. Bununla birlikte, arsiv okullarina fen ya da toplum-bilim dallarindan mezun en az birkaç ögrenci alma konusunda da güçlü nedenler vardir. Son yillarda arsivcilik daha teknik bir is olmus, ayrica bilimsel kurumlarin arsiv sistemleriyle de ilgilenmeleri konusunda giderek artan bir ihtiyaç ortaya çikmistir.” [19]

Ancak, gerek Avrupa’da, gerekse dünyanin diger ülkelerindeki egitim sistemlerine bakildiginda, ortada standart olarak ele alinacilecek hiçbir veri olmadigi görülür. Kimi ülkelerde egitim arsivler tarafindan yürütülürken kimi ülkelerde bu is okullara birakilmistir. Egitimin okullar tarafindan yürütüldügü ülkelerde kimi okullar dogrudan dogruya lise mezunu ögrencileri alarak ön-lisans veya lisans düzeyinde egitim verirken, kimi okullar yukarida belirttigimiz gibi üniversite mezunlarini alarak yüksek lisans egitim vermekte, kimi yerde ise bu egitimin seviyesi doktora düzeyine çikmaktadir.

Egitim verilen toplam süre 200 ila 1200 saat arasinda genis bir yelpazeye yayilmakta, [20] kiyislanabilen tek unsurlar ise egitim süresi, ögretim saatleri ve ögretilen konularin listesinden ibaret kalmaktadir. Bu konuda bile zorluklarla karsilasilmaktadir, çünkü ders basliklari sabit kalirken ders içerikleri kökten bir sekilde degismistir. Bunlara ek olarak ögretim elemanlarinin tavir ve yaklasimlari da sabit olmayan bir degiskendir. [21]

Türkiye’ye Özgü Bir Egitim Programi

Bunun temel nedeni, her ülkenin kendi ihtiyaçlari dogrultusunda bir egitim programina yönelmesi ve uygulanacak politikalari da buna göre belirlemesidir. Kuskusuz ayni durum ülkemiz için de geçerlidir. Önemli olan mevcut ihtiyacin nerelerde oldugunu saptayabilmektedir. Türkiye’de arsiv denince akla gelen tek sey Osmanli arsivi olagelmis, ancak devlet dairelerinin yavas isleyisinden sürekli yakinilmasina karsin bunun arsivcilikle ilgili bir sorun olabilecegi düsünülmemistir. Ayni durum özel sektörde, sanayinin henüz yeni sayilabilecek denli genç olmasindan dolayi enformasyon alanina gerekli ilginin gösterilmemesi seklinde kendini göstermekte, özel arsivler ise tek tek kisilerin elinde kaldigindan akibetleri bilinmemektedir. Dolayisiyla bugün ülkemizde arsivcilige ihtiyaç duyulan alanlar su bes grup altinda toplanabilir: 1. Osmanli arsivi, 2. Cumhuriyet arsivi, 3. Bakanliklar ile kamu kurum ve kuruluslari, 4. Özel sektör, 5. Özel arsivler.

Bu ihtiyaçlardan hareketle ve yukarida anlatilan esaslar çerçevesinde hazirlanan bir egitim programi taslagi asagida sunulmaktadir. Görülecegi üzere, burada önerilen toplam 40 dersin 11’i dogrudan Osmanli arsivlerine, 6’si modern arsiv olarak gruplandirilabilecek Cumhuriyet arsivi, bakanliklar ile kamu kurum ve kuruluslari, ve özel sektör arsivlerine, geri kalan 25 ders ise tüm ihtiyaç alanlarina hitab eden genel ve teknik konulara ayrilmistir. Genel konular altindaki 25 dersin dagiliminda ise 4 dersin genel kültür konularina, 4 dersin diger enformasyon alanlarina ve bunlarla ortak konulara, 7 dersin isletme ve idare agirlikli konulara, 8 dersin ise dogrudan arsivcilik tekniklerine ve ilgili konulara ayrildigi görülür. Bunlarin disinda iki ders tez ve 20 günlük bir yaz staji öngörülmüstür. Ders yükü toplami 42 ders (132 kredi) arti stajdir.

Önerilen program sosyal agirlikli derslerin yanisira istatistik ve maliyet analizi gibi fen agirlikli dersler de içerdiginden, ögrence kabulünün ÖYS Türkçe-Matematik puaniyla yapilmasi önerilmektedir.

Yeryüzünde mevcut arsivcilik egitim programlarinin standardizasyonu imkanini arastiran UNESCO-GIP ve RAMP “arsivcilik egitiminin armonizasyonu” çalismalari dogrultusunda, önerilen dersler dört ana grup altinda toplanmis, bu dört gruptan “Yardimci teknik dersler” basligi altindaki tarih ve paleografyayla ilgili dersler her ülkenin kendi bünyesine göre adapte edebilecegi konular, digerleri ise her ülkede uygulanabilecek basliklar olarak düsünülmüstür. Önerilen program Michael Cook’un önerdigi konularin [22] hemen tamamini kapsamakta, ancak farkli bir gruplandirma içinde verilmektedir. Benzerliklerin daha rahat görülebilmesi için ders kapsamlari incelenmelidir.

DERS ÇIZELGESI

1. Sinif
1. Dönem
Ekonomi I (Mikro)
Tarih Ia: 1300-1800
Osmanlica I (Kitap yazisi)
Arsiv Idaresi I (Güvenlik)
Tarihi ve Bibliyografik Kaynaklar
2. Dönem
Ekonomi II (Makro)
Tarih Ib (Idari): 1300-1800
Osmanlica II (Gramer)
Arsiv Idaresi II (Hizmetler)
Evrak Idaresi I (Evrak kalemi)

2. Sinif
1. Dönem
Maliyet Analizi I
Istatistik I
Tarih Ia: 1800-1918
Paleografya I
Arsiv Idaresi III (Koruma ve restorasyon)
Evrak Idaresi II (Ara depo)
2. Dönem
Maliyet Analizi II
Istatistik II
Tarih IIb (Idari): 1800-1918
Paleografya II
Ticari ve Özel Arsivler
Evrak Idaresi III (Enformasyon teknolojisi)

3. Sinif
1. Dönem
Sosyoloji
Tarih IIIa: 1918-
Paleografya III
Yardimci Araçlarin Hazirlanmasi I
Organizasyon ve Metod
2. Dönem
Politika
Tarih IIIb (Idari): 1918-
Nümizmatik-Sicilografi-Heraldik
Belgelerin Tarifi
Personel Idaresi
YAZ STAJI (20 is günü)

4. Sinif
1. Dönem
Devlet Teskilati I
Hukuk I
Kütüphanecilik
Tez
2. Dönem
Devlet Teskilati II
Hukuk II
Dökümantasyon
Tez

AMAÇLAR
a.Genel Kültür Dersleri
Ekonomi I, II
Sosyoloji
Politika
Ögrencilerin devlet ve toplum düzeyinde meydana gelen olaylari ve gelismeleri anlayarak bu dönemde yaratilan evraklarin genel mahiyetini kavramalarina yardimci olmayi amaçlamaktadir.

b. Yardimci Dersler
Tarih Ia, Ib, IIa, IIb, IIIa, IIIb
Devlet Teskilati I, II
Osmanlica I, II
Paleografya I, II, III
Nümizmatik-Sicilografi-Heraldik
Ögrencilerin yaratilan evraklarin yaratildiklari dönemin olaylarina ve idari yapisina olan iliskisini kavramasina yardimci olacak bilgi ve araçlari edinmesini hedeflemektedir.

c. Yardimci Teknik Dersler
Maliyet Analizi I, II
Istatistik I, II
Ticari ve Özel Arsivler
Organizasyon ve Metod
Personel Idaresi
Hukuk I, II
Tarihi ve Bibliyografik Kaynaklar
Kütüphanecilik
Dökümantasyon
Ögrencilerin arsiv ve evrak idaresinde etkin politikalar olusturmak ve izlemek için gereken yardimci bilgilerle donanmasini amaçlamaktadir.

d. Temel Teknik Dersler
Arsiv Idaresi I, II, III
Evrak Idaresi I, II, III
Belgelerin Tarifi I, II
Yardimci Araçlarin Hazirlanmasi I,II
Staj
Tez
Ögrencilerin arsiv ve evrak idaresinin temel prensiplerini ve yöntemlerini ögrenmelerine yöneliktir.

DERS KAPSAMLARI

a. Genel Kültür Dersleri

1. Ekonomi I (Mikro): Ekonominin dogasi, alani ve yöntemleri. Fiyat sistemine genel bir bakis; tüketici davranisi; firma teorisi. Türkiye ekonomisinden örnekler verilecektir.
2. Ekonomi II (Makro): Milli gelir ve belirlenmesi; milli gelirdeki degisimler; maliye, para ve bankaciligin unsurlari; Uluslararasi ticaret, makro ekonomik politika, iktisadi büyüme ve gelisme. Türkiye ekonomisinden örnekler verilecektir.
3. Sosyoloji: Konunun genel tanimi, sosyal süreçler açisindan kültür ve toplum. Sosyal bir ortam olarak isyeri. Kir-kent farkliliklari, sehirlesme, tabakalasma ve statü, sosyal degisim. Demografi. Bu ders kapsami içinde aile sosyolojisi gibi birey-grup iliskilerini inceleyen mikro-sosyoloji konularina girilmeyecektir. Belli basli sosyologlarin bu alana katkilari incelenebilir.
4. Politika: Partilerin rolü ve islevi; parti örgütlenmeleri; demokrasi; devlet-toplum iliskileri.

b. Yardimci Dersler

1. Tarih Ia 1300-1800; IIa 1800-1918; IIIa 1918- : Dönemin siyasi, iktisadi, içtimai olaylarinin özeti.
2. Tarih (idari) Ib 1300-1800; IIb 1800-1918; IIIb 1918- : Dönemin idari yapilanmasinin ana hatlari. Yaratilan belgeler ve hükümet yayinlari ile bunlarin idari yapilanmaya olan iliskisi. Bu belgelerin kurumlara/depolara dagilimi.
3. Devlet Teskilati I, II: Bakanliklar ile kamu kurum ve kuruluslarinin idari örgütlenme semalari; yarattiklari evraklar ve yayinlar.
4. Osmanlica I, II: Kitap yazisi. Osmanli Türkçesi’nin gramer yapisi.
5. Paleografya I, II, III: Osmanlicada kullanilan çesitli elyazilari. Bunlarin yaratilan evraklarda kullanii. Diplomatik bilgisi.
6. Nümizmatik-Sicilografi-Heraldik: Para ve mühürlerle tugralarin tanitimi, ait olduklari döneme göre tasnifi ve incelenmesi.

c. Yardimci Teknik Dersler

1. Maliyet Analizi I, II: Arsiv ve evrak idaresinde kira, personel ve ekipman giderlerinin incelenmesi; bina, personel ve demirbas seçimi. Belgelerin islenmesinde maliyet/yarar açisindan izlenecek yöntemler. Fizibilite ve rapor hazirlanmasi. Bütçeleme. Finans.
2. Istatistik I, II: Evrak envanteri ve kullanici hizmetlerinde istatistik kullanimi. Elde edilen sonuçlara göre yöntemlerin saptanmasi/hizmet politikalarinin düzenlenmesi ve restorasyonu.
3. (*) Ticari ve Özel Arsivler: Ticari isletmelerin tarih içindeki gelisimi. Özel sektörde yaratilan evraklar. Özel arsivler. Bunlarin islenmesinde karsilasilan özel sorunlar. (Yasal yükümlükler)
4. (*) Organizasyon ve Metod: Isletme ve örgütlenmelerde verimliligi arttirmak için uygulanacak organizasyon ve metodlar.
5. Personel Idaresi: Personel idaresinin temel prensipleri. Merkezi ve adem-i merkezi yönetim. Yetki ve görev dagitimi. Isçi-isveren iliskileri.
6. Hukuk I, II: Arsiv kanunu; telif haklari kanunu; iflas kanunu; zorunlu saklama (mali kayitlarin zorunlu saklama süreleri); “evrak”in tanimi; deliller (evidence act), bilgiye erisim (acces to information), özel hukuk (privacy act) ve elektronik veri iletimi (Transborder: transmission of electronic data) ile ilgili kanun maddeleri; ceza yasasinin ilgili maddeleri. Türk hukukunda bulunmayan konularin yabanci ülkelerde ele alinisi.
7. (*) Tarihi ve Bibliyografik Kaynaklar: Tarihle ilgili genel nitelikteki kanak kitaplar, bibliyografyalar, tezler, hükümet yayinlari, haritalar vb. Arsiv malzemesi bulunduran kurumlar ve ellerindeki malzeme; bunlarin mevcut durumu.
8. (*) Kütüphanecilik: Kütüphaneciligin esaslari. Anglo-Amerikan kataloglama kurallari.
9. (*) Dökümantasyon: Dökümantasyonunu esaslari ve uygulamasi.

d. Temel Teknik Dersler

1. (*) Arsiv Idaresi I (Güvenlik): Genel kavramlar ve tanimlar. Arsiv binasi tasarimi, degisik raflama sistemleri. Büro tasarimi. Güvenlik önlemleri: yangin, su basmasi, hirsizlik, terör, rutubet, çevre kirliligi.
2. (*) Arsiv Idaresi II (Hizmetler): Teslim alma, temizleme, yerlestirme islemleri. Depo içi yer bulma araçlari. Resmi ve özel/bilimsel arastirmacilara yönelik kullanici hizmetleri. Bu konudaki politikalarin saptanmasi, düzenlenmesi ve kullanici ihtiyaçlarina göre reoryantasyonu. Yayinlama. Kullanici egitimi. Halkla iliskiler.
3. (*) Arsiv Idaresi III (Koruma ve restorasyon): Kagit, deri, papirus vb. malzemelerin koruma ve restorasyonu. Bir koruma yöntemi olarak mikroform, harita vb. özel formatlar vb. malzemenin korunmasi ve bunlara iliskin özel sorunlar. Sergileme.
4. (*) Evrak Idaresi I (Evrak kalemi): Dosyalama; konu ve vaka (case file) endekslemesi, diger genel evrak islemleri. Dosya kapatma. Ön-eleme ve ön-tasfiye; ara-depoya (record centre) devir hazirliklari. Gizlilik derecesi olan evraklarin islenmesi. Modern Diplomatik.
5. (*) Evrak Idaresi II (Ara Depo-Record Centre): Depolama teknikleri. Tasfiye islemleri (imha ve arsive devir hazirliklari). Kullanici hizmetleri.
6. (*) Evrak Idaresi III (Enformasyon teknolojisi): Bilgisayar, mikroform (film, fis, COM), optik disk uygulamalari.
7. (*) Belgelerin Tarifi I, II: Evraklarin provenans sistemine göre tasnifi. Degisik düzeylerde tarif listelerinin hazirlanmasi. Sahsi ve özel evraklarin islenmesi.
8. (*) Yardimci Araçlarin Hazirlanmasi I, II: Belirli bir konuda hangi arsiv grup/seri/siniflarinda malzeme bulunabilecegini ve her bir grup/seri/sinifta ne tür malzemeler bulundugunu açiklamaya ve kullanicilarin diger ihtiyaçlarini karsilamaya yönelik rehber, elkitabi, katalog, index vb. yardimci araçlarin hazirlanmasi.
9. (*) Staj (Uygulama): Lisans egitimi boyunca edinilen bilgilerin bir araya getirilerek uygulamaya konmasina ve belirli bir ön-uzmanlasmaya yönelik pratik çalisma ve tez.

(*) Isaretli derslerde ilgili kurumlara ziyaretler düzenlenecek ve mümkün olan konularda ugulamali egitim yapilacaktir.

Egitim programi degerlendirilirken su hususlar göz önünde bulundurulmalidir:

1. 4. siniftaki uzmanlasma çok kesin olmamali, genel bir yogunlasma düzeyinde tutulmalidir. Uzmanlasma lisansüstü ve doktora düzeyine birakilmalidir. Lisans düzeyinde varilan uzmanlasma diplomaya yazilacaksa, tüm uzmanlik alanlarinin yetki ve sorumluluklari esit kilinmalidir.
2. Her ders için haftalik ders yükü üçer saat, tez için altisar saat olarak düsünülmüstür. Ders yükünde yapilacak degisikliklerde azaltma yapilmamalidir. Uygulamali deslerin yükü arttirilabilir.
3. Yabanci dil, Türk Dili, Atatürk Ilkeleri ve Inkîlap Tarihi vb. dersler tüm bölümlerde ortak oldugundan, burada ayrica belirtilmemistir.

Nasil Bir Egitim Anlayisi

“Menou arsivcilerin sahip olmasi gereken özellikleri canlilik, entelletüel merak, analiz ve sentez yetenegi, düzen duygusu ve etkinlik, uyum yetenegi, iyi insan iliskileri ile, kolay ve kesin ifade yetenegi olarak siraliyor. Bu nedenle ögretimin, ögrencilerin yeni durumlarla karsi karsiya gelmesini ve kendi kendine ögrenebilmesini saglayacak uygulamali metodlar kullanmasi gerekmektedir. Ögrencilerin pasif ögrenim ve zihnin ezbercilikle ögrenme aliskanliklarindan kurtarilarak, grup çalismasina yöneltilmesi zorunludur. [23]

“Bunun nedeni arsivcilik mesleginin, enformasyonla ilgili diger mesleklerde oldugu gibi tecrübe, bilgi ve uyum yeteneginin temel oldugu, esasen uygulamali bir meslek olmasidir. Bu yüzden, bilgi toplama, metod ve teknikler üzerindeki teorik egitime ek olarak, egitim programinin önemli bir bölümü, uygulamali çalisma ve vaka analizlerinin yanisira, tanitici kurslara, ögrenim gezilerine, yaz okullarina, vb.lerine de yer vererek, ögrenilen metodlarin uygulamaya konmasina ve ögrencilerin, tekniklerin kullanima sokulmasinda ustalasmasina yönelmelidir. [24]

Bu noktada gündeme gelen sorunlarin en büyügü “ögretilmesi gereken islemlerin birçogunun, hassasiyet tasiyan evraklarin islenmesi ve idaresi ile ilgili olmasidir. Örnegin, evrak idaresi

1. Devlet dairelerinde aktif kullanimda bulunan evraklarin envanterinin çikarilmasi,
2. Yakin zamana kadar aktif kullanimda bulunan evraklarin ayiklanmasi,
3. Aktif veya yakin zamana kadar aktif kullanimda bulunan evraklara dayali evrak idaresi hizmetleri ve ara-depo uygulamalarinin idaresi üzerine tavsiyelerde bulunulmasi gibi islemleri içermektedir. Ögrenciler, deneme süresi içinde veya kadrolu olarak sözkonusu kurumun kendi elemanlari oldugu takdirde meslegin kendi kurallarina tabi olacaklarindan, bunlarin gizlilik tasiyan yerlere götürülmesi güvenlik açisindan bir sorun çikarmaz; ancak diger ögrenciler açisindan bu durum o kadar kolay ya da kabul edilebilir degildir” [25]

“Ögrencilerin arsiv ve evrak islemlerini gözlemlemek üzere aktif arsiv depolarina sokulabildigi durumlarda bile iyi pedagojik yöntemlerin kullanilmasi büyük önem tasir. Basit bir gözlem ziyareti hiç bir kosulda kendi basina yeterli degildir: Ögrenciler bu islemleri denetim altinda olmak kosuluyla kendi baslarina yapmaya yöneltilmeli ve kurumun teknik, mesleki ve idari etüdleri üzerindeki temel bilgileri kendi kendilerine bulmalari istenmelidir. Dolayisiyla ögretmen ve denetimciler hem gerekli tecrübeye hem de kaynaklara sahip olmalidir.

“Karar alma ve planlama islemlerini içeren modern egitim yöntemleri olarak, benzer durumlarin ve oyunlarin gerçeklestirilmesini saglayacak imkanlar ve malzemeler temin edilmelidir. Bu türden faaliyetlerde kullanilacak malzemeler içinde, bir arsivin ana malzemesi içinden belirlenerek seçilen gerçek arsivlik malzeme gruplari ile, bordrolar, oyun malzemesi, rapor formlari ve diger özel araçlar gibi pedagojik malzemeler yer alir. Bu malzemeler üzerine kurulu projelerin gelistirilmesi ile bu malzemelerin kendilerinin olusturulmasi, bu tür teknikler üzerinde uzmanlasmis kisilerden kurulu özel danismanlik komisyonlarina havale edilerek yerel ögretim örgütlenmelerinin ihtiyaci saglanabilir.

“Koruma- restorasyon egitminin gerektirdigi uygulama imkanlari daha da karmasiktir. Koruma-restorasyoncu veya evrak restoratörü yetistiren okullarda, gerçek tamir islemleri sirasinda gereken tüm malzemelerle laboratuar imkanlarinin bulunmasi gerektigi açiktir. Dolayisiyla, restoratör egitiminin, büyük arsiv kurumlarinin restorasyon atölyelerine bagli okullarda yapilmasi daha muhtemeldir. [26]

Arsivcilerin uzmanlik alanina giren konulardan biri de idari tarih oldugundan, “arastirma yapmaya, yaptiklari arastirmalari yayinlamaya ve ortaya çikan literatürü degerlendirmeye tesvik edilmeleri de faydali olacaktir.” [27] Bu sayede ögrenim sirasinda kullanilabilecek idari tarih literatürü de zenginlesecektir.

• COOK, Michael. “The Education and Training of Archivists—Status Report of Archival Training Programmes and Assesment of Manpower Needs.” UNESCO-GIP and RAMP, 1979.
• COOK, Michael. “Guidelines for Curriculum Development in Records Management and the Administration of Modern Archives. A RAMP Study.” UNESCO-GIP and RAMP, 1982.
• COOK, Michael. Günümüzde Arsiv Yönetimi Meslek Egitiminin Temelleri. Istanbul 1984.
• COOK, Michael. The Management of Information from Archives. Dorset 1986.
• Delmas, Bruno “The Training of Archivists. Analysis of the Study programmes of Different Countries and Thoughts on the Possibilities of Harmonization.” UNESCO-GIP and RAMP, 1979.
• —— . “Meeting of Experts on the Harmonization of Archival Training Programmes. Paris, 26-30 November 1979, Final Report.” UNESCO and RAMP, 1979.

[*] Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arsivcilik Bölümü Ögretim Görevlisi.
[1]Delmas 1979, s. 19
[2]ibid., s. 5
[3]ibid., s. 7
[4]ibid., s. 6
[5]Cook 1996, s. 8
[6]Cook 1984, s. 22
[7]Delmas 1979, s. 17
[8]Final report, s. 11
[9]Delmas 1979, s. 4
[10]Cook 1984, s. 15
[11]ibid., s. 27
[12]ibid., s. 22
[13]Final Report, s. 8
[14]Delmas 1979, s. 9
[15]Cook 1979, s. 44
[16]Final Report, s. 11
[17]Aynı yer
[18]Delmas 1979, s. 8
[19]Cook 1984, s. 29
[20]Cook 1979, s. 2
[21]Final Report, s. 5
[22]Cook 1982, s. 38
[23]Cook 1979, s. 19; ayrıca bkz. Cook 1982, s. 9 ve 30
[24]Delmas 1979, s. 20; ayrıca bkz. Cook 1979, s. 19, Cook 1982, s. 8-9 ve 21-22, Cook 1984, s. 30
[25]Cook 1979, s. 43-44
[26]ibid., s. 44
[27]ibid., s. 42